CZYM JEST YERBA MATE?

Artykuł ze stycznia 2018 roku - miesięcznik "Brama".

Autor - Małgorzata Beata Bodzek

Yerba mate to nazwa napoju, który można porównać do naszej herbaty czy kawy, popularnego w rejonie Ameryki Południowej, ale od wielu lat zyskującego zwolenników, anawet entuzjastów - ze względu na swoje niezwykłe właściwości - również w Polsce. Jest to napar z liści i drobnych gałązek ostrokrzewu paragwajskiego o tej samej nazwie (występuje on w stanie dzikim i jako roślina uprawna), które są poddawane fermentacji, suszeniu, niekiedy lekkiemu prażeniu, aby nadać specyficzny aromat i smak.

W krajach Ameryki Południowej yerba mate jest napojem narodowym, picie jej jest swoistym rytuałem, symbolem przyjaźni, gościnności i akceptacji. Spożywanie

yerba mate to nie tylko zaspokojenie pragnienia, tym napojem należy się delektować. W tym celu, by w pełni poznać smak mate potrzebne jest odpowiednie naczynie oraz bombilla czyli rurka wykonana z stali nierdzewnej, często zakrzywiona i spłaszczona przy ustniku, zakończona filtrem zapobiegającym wciąganiu fusów podczas picia. Zaparzony susz yerba mate pije się najczęściej ze skorupy owocu tykwy, która po wysuszeniu drewnieje i staje się nieprzepuszczalna dla płynów, a dzięki swej naturalności nadaje naparowi dodatkowych walorów smakowych. Produkowane są również specjalne naczynia wykonane z aromatycznego drewna, bydlęcych rogów czy ceramiki.

Rodzajów yerba mate jest wiele, mogą się one różnić mocą naparu, smakiem, ilością i sposobem uprawy liści, miejscem pochodzenia.Ze względu na sposób przygotowania można wyróżnić na rynku: arbacuá (wędzona) – herbata suszona i wędzona dymem palonego drewna, laborada con palo – herbata przygotowana z gałązkami, sin palo – herbata bez gałązek, ostada – herbata, której liście są pieczone, przez co ma ona słodszy smak. Sklepy specjalizujące się w sprzedaży yerby oferują bardzo szeroką gamę gatunków, m.in.: Playadito, Pipore, Aguantadora, Pampa Organica, Rosamonte, Pajarito, Amanda, Colon. Można w nich znaleźć również mieszanki yerby z innymi, aromatycznymi ziołami i owocami, które łagodzą jej specyficzny smak oraz duży wybór akcesoriów przeznaczonych do parzenia suszu.

Yerba mate wykazuje cechy podobne do kawy i herbaty (aktywną substancją jest mateina - odmiana kofeiny), ale posiada jeszcze wiele innych, cennych właściwości. Jest świetnym antyoksydantem (spowalnia proces starzenia się organizmu), wspomaga odchudzanie, reguluje poziom cholesterolu, działa przeciwz

apalnie, przeciwgrzybicznie i przeciwnowotworowo. Posiada również właściwości, które działają przeciwcukrzycowo, ogranicza też powikłania powstałe podczas choroby. Wzmacnia odporność organizmu, poprawia trawienie, zwiększa koncentrację, poprawia pamięć, pomaga w oczyszczaniu organizmu poprzez usuwanie z niego substancji toksycznych. Picie yerba mate znosi zmęczenie, pobudza umysł, zmniejsza stres.

Yerba mate jest również bogatym źródłem witamin i minerałów. Przeprowadzone badania wykazały, że w skład tego krzewu wchodzi około 200 substancji chemicznych. Najważniejsze z nich, to:

• pochodne ksantyny: mateina, teofilina i teobromina, które stymulują centralny układ nerwowy, nie powodując uzależnienia,
• glukoza (podstawowy materiał energetyczny w naszym organizmie),
• witaminy:
  
  
  • wit. A (niezbędną m.in. do prawidłowego wzrostu, poprawia ostrość widzenia, utrzymuje prawidłowy stan skóry, włosów i paznokci),
  • wit. B1 (m.in. odpowiada za prawidłowy stan układu nerwowego, ułatwia trawienie),
  • wit. B2 (m.in. poprawia koncentrację, działa przeciwdepresyjnie, odpowiada za prawidłowy stan błon śluzowych, wzmacnia włosy),
  • wit. C (m.in. działa antyoksydacyjnie, wzmacnia zęby, zwiększa ilość czerwonych krwinek),
  • wit. E (wzmacnia ściany naczyń krwionośnych, działa antyoksydacyjnie, hamuje proces starzenia skóry, wspomaga układ odpornościowy),
  • wit. PP (bierze udział w przemianach metabolicznych mających na celu uwolnienie energii, reguluje poziom cholesterolu, wpływa korzystnie na system nerwowy),
• biopierwiastki:
  
  
  • żelazo (m.in. jest konieczne do utrzymania normalnego poziomu sprawności fizycznej, jego brak powoduje niedokrwistość),
  • sód, potas (m.in. o

  • dpowiadają za prawidłowe ciśnienie, pracę mięśnia sercowego, przewodnictwo nerwowe),
  • wapno (m.in. wzmacnia kości i zęby, poprawia pracę mięśni i krzepliwość krwi),
  • magnez (jest składnikiem kości, m.in. reguluje pracę serca i mięśni szkieletowych, poprawia koncentrację, działa przeciwdepresyjnie),
  • krzem (m.in. usuwa z komórek substancje toksyczne, poprawia wygląd skóry, włosów i paznokci),
  • fosfor (ważny budulec kości i zębów, bierze udział w syntezie DNA, przemianach energetycznych, syntezie hormonów i enzymów),
  • siarka (składnik wielu aminokwasów, jej niedobór zaburza przemianę materii),
• polifenole i flawonoidy (antyutleniacze, chronią przed nowotworami, miażdżycą i chorobami serca, jak również hamują proces starzenia się organizmu).

Aby przygotować właściwie napój z yerby należy posiadać odpowiednie informacje. Dla kogoś, kto nigdy nie wykonywał tego zadania może wydawać się to bardzo trudne, alewcale takie nie jest. Najistotniejszą kwestią przy parzeniu yerba mate jest przede wszystkim temperatura wody, którą zalewamy liście.Nie powinno się stosować wrzątku, ponieważ wtedy susz krzewu paragwajskiego straci większość swoich właściwości i smak. Jeśli dodana woda posiada zbyt niską temperaturę, wówczas nie wydobędziemy jego właściwości, smaku i aromatu. Optymalna temperatura wody to około 70 – 80 °C. Ważna jest również ilość suszu, prawidłowa porcja to 2/3 pojemności naczynia. Po wsypaniu yerby należy nią chwilę potrząsać, uprzednio ręką zatykając otwór tykwy, następnie ułożyć susz na jedną stronę, tworząc w ten sposób miejsce na bombillę (czyli rurkę do picia), a w puste miejsce należy wlać wodę. Gdy liście „wypiją” wodę, dolewamy jej do pełna. Czynność z dolewaniem wody powinno się powtarzać (nawet do 2 litrów dziennie) dopóki liście nie stracą swojego koloru. Tak zaparzony i uzupełniany (według potrzeby) wodą napój możemy pić małymi łyczkami nawet przez cały dzień.

Przeprowadzono w ostatnich latach wiele badań laboratoryjnych na temat odchudzających właściwości yerba mate, ponieważ świat wciąż pragnie „diety cud”, a każda nowinka odkryta w tej dziedzinie sprzedaje się szybko i drogo. Okazało się, że substancje zawarte w naparze obniżają poziom kwasów tłuszczowych oraz cholesterolu, powodują także zmniejszenie otłuszczenia wątroby. Cechą cenioną również jest ta, którą znali już Indianie – mate zabija uczucie głodu ponieważ substancje w niej zawarte oddziałują na receptory w naszym układzie pokarmowym, które odpowiedzialne są za wysyłanie do mózgu sygnałów o sytości po spożyciu posiłku - a więc nieco oszukują nasz mózg.

Yerba mate staje się coraz popularniejsza w Polsce, dlatego warto wiedzieć, że pomimo wielu zalet i właściwości prozdrowotnych nie powinna być spożywana przez kobiety w ciąży i karmiące, dzieci do 12 roku życia oraz osoby z chorobą wrzodową. Jeśli więc sięgamy po liście ostrokrzewu paragwajskiego -róbmy to rozsądnie.

Czy wiecie, że:

• Ostrokrzew paragwajski jest wiecznie zielonym drzewem, dorastającym nawet do 15 metrów wysokości, jest ponoć jedną z najstarszychroślin uprawianych w Indiach i Afryce już 12 tys. lat temu, znana była również w Egipcie 3000 lat p.n.e.
• W ciągu roku z jednego drzewa można zebrać 30-38 kg suszonych liści. Plony zbierane są co trzy lata, aby zapobiec „utracie mocy” roślin.

• Rytualne, wspólne picie yerba mate porównuje się z paleniem fajki pokoju – ceremoniału kultywowanego przez Indian Ameryki Północnejmającym uwiarygodnić szczerość intencji uczestników spotkania i podnieść jego rangę. Rytuał palenia obrzędowej fajki był też istotnym elementem innych, bardziej rozbudowanych, ceremonii często o charakterze religijnym.
• Według entuzjastów yerba mate działa również jak naturalny antydepresant. Poprawia humor i samopoczucie na długo, co może mieć związek z regulującym oddziaływaniem na układ nerwowy.
• Indianie wykorzystywali właściwości yerba mate i jej wpływ na uczucie sytości podczas długich wędrówek. Mieli problem z odpowiednią ilością jedzenia w drodze, na przykład w czasie polowania, a wypicie mate sprawiało, że mogli bez przeszkadzającego uczucia głodu wytrwać do czasu powrotu do osady i pierwszego posiłku.